Skansen Fortyfikacyjny „Grupa Warowna Cegielnia” powstał w ramach projektu „Modernizacja infrastruktury kulturalnej Wału Pomorskiego w mieście Wałczu”.

Pozycja Pomorska (Pommernstellung) to prawie 300 km fortyfikacji, które miały zabezpieczyć teren III Rzeszy przez atakiem Wojska Polskiego. Powstała w latach 1032 – 1939, a zmodernizowano ją w 1944 roku. Przełamanie i zdobycie Wału Pomorskiego było pierwszą samodzielną i zakończoną sukcesem operacją 1 Armii WP.

Umocnienia otaczają Wałcz z trzech stron. Miasto było wówczas ważnym węzłem komunikacyjnym, posiadało także silny garnizon. Przy dzisiejszej ulicy Południowej znajduje się jeden z najsilniejszych punktów obrony Pozycji Pomorskiej – dzisiaj Skansen Fortyfikacyjny „Grupa Warowna Cegielnia”. Fortyfikacje ulokowano na wzniesieniu, a środek to dwa samodzielne ciężkie schrony. Znalazły się tu także schron bierny z garażami, schron obserwacyjny do kierowania ogniem artylerii, schrony dla ckm i piechoty oraz okopy i stanowiska bojowe.

Największe wałeckie schrony taktycznie i technicznie stanowiły obiekty typu B – Werk, a takich na Pozycji Pomorskiej było tylko kilka. Jako nieliczne miały konstrukcję rozproszoną – ich części połączono podziemnymi chodnikami.

Większy z B – Werków jest jednokondygnacyjny i bardzo rozległy, jego długość przekracza 50 m, jest więc największym schronem bojowym Pozycji Pomorskiej. Ma również wysunięte stanowisko bojowe połączone chodnikiem o długości ok. 85 m.

Mniejszy B – Werk także jest dwuczęściowy, ale jego część główna to schron z izbami mieszkalnymi, a uzbrojenie umieszczono w wysuniętym stanowisku bojowym połączonym z częścią główną 30 – metrowym chodnikiem. W 1980 roku, w wyniku wydobycia piasku, podziemne części schronu zostały odsłonięte. Później strażacy podmyli schron główny i osunął się on do wyrobiska. Widoczny dziś chodnik jest prawdopodobnie jedynym takim miejscem na świecie.

Oba B – Werki wzniesiono blisko siebie i powiązano placem broni. Z trzech stron osłaniają go skarpy, dzięki czemu umożliwiał on skrytą komunikację między schronami,  a także dawał ochronę piechocie i broni maszynowej.

Położenie i stan techniczny umocnień znanych pod nazwą „Cegielnia” od dawna przyciągały turystów. Od kilkunastu lat teren był zamknięty, ale udostępniony do zwiedzania. Później miasto pozyskało fundusze unijne na jego modernizację i w 2011 roku ukończono budowę. Powstało miejsce do eksponowania militariów i techniki wojskowej. Schrony i ich ruiny zostały oczyszczone i wyeksponowane. Niestety, modernizacja spowodowała zasypanie placu broni warstwą gruntu i żwiru, splantowano także pobliskie okopy.

Zbudowane na dawnym placu broni pawilony mieszczą dziś oddział Muzeum Ziemi Wałeckiej. Można tu obejrzeć ekspozycję prezentującą umundurowanie, broń i wyposażenie wojsk walczących w lutym 1945 r. o Wał Pomorski.

Opracowano na podst. „Skansen Fortyfikacyjny w Wałczu”, Jerzy Sadowski