Niemcy wytyczyli Wał Pomorski w 1928 r. Prace inżynieryjne rozpoczęto w 1934 r., a w kolejnym roku ukończono budowę głównych schronów. W 1944 roku powstało wiele nowych schronów, a całość połączono systemem fortyfikacji, transzei, zapór i pól minowych.

W czasie, kiedy Wał powstawał, polskiemu i radzieckiemu wywiadowi udało się ustalić, gdzie prowadzone są prace, a nawet jakie są dane techniczne poszczególnych elementów. Dowództwo Armii Czerwonej upubliczniło te dane sztabom. Do początku lat 80 – tych dokument ten spoczywał w tajnej bibliotece Oddziału IX Sztabu Generalnego, później miał zostać zniszczony, ale dzięki prof. Tadeuszowi Sawickiemu trafił do biblioteki tajnej w Wojskowej Akademii Politycznej, a potem do biblioteki Akademii Obrony Narodowej. Napisano w nim, że przedni skraj północnego odcinka Wału miał przebiegać wzdłuż rubieży: Ustka, Słupsk, Miastko, Szczecinek. Dzięki temu wojska mogły ustalić jej dokładny przebieg. Nie stało się tak w przypadku 1 armii WP, a gen. Popławski tłumaczył po latach, że nie było na to czasu. Nie wiadomo też, dlaczego w rozkazie dowódcy 1 Frontu Białoruskiego dla dowódcy 1 armii WP nie ma ani słowa o Wale Pomorskim, choć wiadomo było, że wojska te będą prowadzić tam walki.

Walki o przełamanie Wału Pomorskiego należały do najkrwawszych w najnowszej historii Wojska Polskiego. Pod koniec stycznia wojska 1 armii WP po bardzo długim (ok. 250 – 270 km) i prowadzonym w ekstremalnie ciężkich warunkach marszu, dotarły do Bydgoszczy. Tu otrzymały zadanie przejścia kolejnych 250 km. Żołnierze nie wiedzieli, że czeka ich starcie z silnym, dobrze wyposażonym przeciwnikiem i o tym, że w pasie działania są silne fortyfikacje. Brakowało benzyny, żywności i amunicji, a rozkazy docierały z opóźnieniem.

Jako pierwszy byłą granicę przekroczył 1 pułk piechoty. Po całonocnej walce 30 stycznia zdobyto Złotów. Późnym popołudniem następnego dnia 3 pułk piechoty przekroczył Gwdę i miał pomaszerować na Jastrowie, ale jego dowódca stracił orientację w terenie i skierował żołnierzy na Podgaje, leżące już poza pasem działań armii. Wysłana na rozpoznanie kompania wpadła w niemiecką zasadzkę i pułk nie miał z nią łączności. Część żołnierzy poległa, reszta dostała się do niewoli. Krwawe walki o Podgaje trwały do 3 lutego.

4 lutego dywizje pierwszego rzutu rozpoczęły walki o główną pozycję Wału Pomorskiego, biegnącą wzdłuż jezior Dobre, Zdbiczno, Smolne i Łubianka. Broniło jej ok. 11 batalionów piechoty, 140 dział i moździerzy oraz 2 bataliony niszczycieli czołgów. Siły 1 armii WP były rozproszone, nie wzięto pod uwagę informacji o rozbudowie Wału, brakowało także koordynacji działań. Mimo to 9 lutego główna pozycja Wału została przełamana. W nocy z 10 na 11 lutego zdobyto Mirosławiec, a dzień później Wałcz. Walki na Wale Pomorskim polscy żołnierze zakończyli 19 lutego.

Opracowano na podst. „Wał Pomorski – niespodzianka czy błąd?” Zbigniew Kłobukowski